-Eklem kireçlenmesi nasıl bir hastalık

Kireçlenme olarak basitçe açıklanan eklem osteoartriti, eklemlerde yapısal bozulmaya ve özellikle 50 yaş üstü insanlarda sakatlığa neden olabilen sık görülen bir hastalıktır.

​

-Farklı tipleri var mı?

Osteoartrit ya da kireçlenme birincil (primer) veya ikincil (sekonder) osteoartrit olarak sınıflanabilir. Primer osteoartritte altta yatan tetikleyici bir neden olmaksızın eklemin doğal yaşlanma süreci içerisinde kıkırdak ve kemikte oluşan hasar söz konusudur. Sekonder osteoartritte ise tetikleyici bir faktöre (travma/incinme, aşırı kilo, genetik faktörler ve diğer hastalıklar gibi) ikincil olarak gelişen osteoartrit söz konusudur.

 

-Sebepleri neler?

Osteoartrit öncelikle eklemi oluşturan kemik yüzeyleri kaplayan, kayganlığı sağlayan ve darbelere karşı eklem ve kemik yüzeyleri koruyan bir doku olan eklem kıkırdağını etkiler. Birçok dış etken veya genetik faktörlerle zaman içeride kıkırdağın elastik ve şok emici yapısı bozularak, incelmeye, kayganlığı azalmaya başlar ve yer yer erozyonlara uğrar. Kıkırdak altındaki kemik yüzeyler aşınma ve kireçlenmenin etkisiyle eklem hareketleri sırasında birbirine sürtünmeye başlarlar, buda eklemde ağrı, şişme ve hareket kısıtlılıklarına neden olur.Zamanla eklem normal şeklini yitirir ve uç kısımlarından kemiksi çıkıntılar büyümeye başlar. Kıkırdak ve kemik yüzeylerden dökülen parçacıklar ve artıklar eklem içerisine dökülerek daha fazla ağrı ve hasara neden olabilirler.

​

-Hastalığı kolaylaştırıcı sebepler var mı?

Osteoartrit dereceli biçimde ve zamanla ilerleyen bir sürece sahiptir. Osteoartritin gelişmesinde bazı risk faktörleri sayılabilir:

• : Osteoartrit orta ve ileri yaşların hastalığıdır. Kırk yaşından önce görülmesi nadirdir.

• : Tam olarak nedeni bilinmese de osteoartrit kadınları daha sık etkiler.

• : Eklemlerin normalin üstünde yük taşıması birçok yolla osteoartrite neden olabilir. Daha fazla yük daha büyük risk demektir. Artmış ağırlık özellikle diz ve kalça gibi yük taşıyan eklemlerde stresin artmasına neden olarak kıkırdak yıpranmasını hızlandırır. Ayrıca yağ dokusu eklemin içinde ve çevresinde zararlı yangısal etkisi olabilen proteinler üreterek de bu zararlı sürece katkıda bulunur.  

Eklem incinmesi: Eklemlerin sportif aktiviteler veya günlük yaşam sırasında yaralanması bu eklemlerde osteoartrit gelişme riskini artırabilir. Yaralanma ve iyileşme sürecinden yıllar sonra dahi travmaya maruz kalan eklemlerde osteoartrit gelişimi görülebilir.

Mesleksel yatkınlık: Özellikle bir veya birkaç eklem üzerine aşırı stres yükleyen meslekleri yapan kişilerde, bu eklemlerde osteoartrit gelişim riski yüksektir. Aşırı fiziksel güç, uzun süre ayakta durma, dizleri bükmeyi gerektiren, ayrıca vücutta titreşim oluşturan ve tekrarlayan hareket gerektiren işler bazı osteoartrit tiplerinin gelişimi için risk oluştururlar.

Genetik faktörler: Osteoartrite zemin hazırlayan bazı genleri taşıyan kişiler daha yüksek risk altındadırlar. El osteoartritinin kadınlarda genetik bağlantısının olabileceği gösterilmiştir. Ayrıca diz ve kalça osteoartritinin de ailesel bağlantısı mevcuttur.

Diğer hastalıkların olması: Özellikle iltihaplı eklem hastalıklarına sahip olmak (romatoid artrit, gut hastalığı gibi) eklemlerde ikincil osteoartrit gelişimini artırabilmektedir. Ayrıca eklemlerde yapısal bozuklukların oluştuğu doğuştan gelen hastalıklar (tedavi edilmemiş doğuştan kalça çıkığı veya omurgada anormallikler gibi) ileride bu eklemlerde osteoartrit riskini artırmaktadır.  

 

-Kireçlenme hangi eklemlerde görülür?

Başta diz ve kalça gibi yük taşıyan eklemler olmak üzere tüm hareketli eklemler osteoartritin hedefindedir. Bel ve boyun omurları, el parmak eklemleri osteoartritten etkilenebilen başlıca eklemlerdir.

 

 

Belirtileri neler?

Osteoartritin belirtileri genellikle yavaş ve sinsi şekilde gelişir. Ancak bazı zamanlarda osteoartritin belirtilerinin şiddetlendiği alevli dönemler olabilir.

• en sık şikâyettir. Eklem hareketleriyle belirir, eklemler kullanıldıkça ve günün ilerleyen saatlerinde artabilir. Başlangıçta hareketler sırasında beliren ve dinlenmekte dinen ağrılar, eklemde yapısal hasar ilerleyip eklem ve çevresindeki dokular hasara uğradıkça istirahatte de devam etmeye başlar.

• sabahları yataktan kalkınca veya uzun süren hareketsizlikten sonra eklemlerin ilk hareketi sırasında ortaya çıkar. Çoğunlukla kısa sürelidir ve hareket etmekle ortadan kalkar.

Hassasiyet ve şişlik eklemlere dokunmakla duyarlılığın artması veya eklem sıvısındaki artışla birlikte eklemde şişme görülebilir.

Hareket kısıtlılıkları eklem içerisinde veya çevre dokulardaki yapısal hasarlara bağlı olarak eklem normal hareket açıklığını tamamlayamaz ve hareketi kısıtlanır.

Kıkırdak hasarlanmışsa eklem hareketleri sırasında eklem yüzlerini oluşturan kemik yapının birbirineduyulabilir.

Şekil bozukluğu eklemin yeni kemik oluşumları ve yapısal bozulma sonucu normal şeklini kaybetmesidir. Genellikle osteoartritin ileri dönemlerinde oluşur.  Örneğin el parmak eklemlerinde küçük kemik yumrularının oluşması veya dizlerde eklem hasarı ve dışa doğru açılanmayla bacakların eğri görünmesi gibi.

​

-Eklemlerin hareketi sırasında sesler çıkar mı?

Çıtırtı sesi ya da crepitus eklemlerin hareketleri sırasında duyulan seslerdir. Normal fizyolojik süreçte eklemi çevreleyen yapılar içerisinde gaz birikir ve hareketler sırasında bağ, eklem kapsülü veya eklem boşluğunda oluşan gaz baloncukları ses çıkarırlar. Bu günlük yaşam içerisinde çoğunlukla tekrarlayan zararsız bir olaydır. Bazen, parmakların kütürdetilmesi gibi,  tendonların kemik çıkıntılar üzerinde kayma hareketinden kaynaklanan seslerde duyulabilir. Günlük yaşam içerisinde ağrının eşlik etmediği bu çıtırtı veya kütürtü sesleri genellikle normal olarak kabul edilir. Ancak eklem hareketleri sırasında çıkan seslerin eklem osteoartriti veya iltihaplı eklem romatizmalarında önemli bir bulgu olabileceği de bilinmelidir. 

​

​